خط میخی؛ پلی از امروز به برگهای تاریخ سرشار ایران

خط میخی پلی از امروز به برگهای تاریخ سرشار ایران است و آشنایی با آن پیوند ما را با گذشته فرهنگی پربار خود محکمتر می‌کند.
میخی به آن دسته از خطوط (دبیره‌ها) گفته می‌شود که نمادهایی شبیه میخ دارند، ضمن اینکه خطوط میخی متفاوتی وجود دارند که برای نوشتن زبانهای مختلفی به کار می‌روند.

از گونه‌های مختلف خط میخی می‌توان به میخی سومری، اکدی، ایلامی، اوگاریتیاشاره کرد، ضمن اینکه خط میخی هخامنشی که برای نوشتن فارسی باستانی به کار می‌رفته است، نیز نمونه دیگری از این گونه های خط میخی بوده است.

تمام خطوط میخی که تا کنون رمز‌گشایی شده‌اند، از چپ به راست نوشته می‌شوند. این خط که برخی معتقدند مبنایی اندیشه‌نگار دارد، در همه کشورهای آسیای غربی بکار می‌‌رفته است، ضمن اینکه برخی پژوهشگران، سومریان را ابداع کنندهٔ خط میخی می‌‌دانند.
پژوهشگران و زبانشناسان با خواندن کتیبه‌های میخی دریافتند که با زبانی که شباهت بسیاری با سانسکریت (زبان باستانی هند) دارد، مواجهند. سانسکریت در آن زمان زبانی کاملا شناخته‌شده بود و به این ترتیب کتیبه‌های هخامنشی خوانده شدند، ضمن اینکه خط میخی هخامنشی به خاطر سادگی، اولین نوع خط میخی بود که رمزگشایی شد.

آشنایی متخصصان با خط میخی؛ مدیون تلاش دهها پژوهشگر
در زمینه مطالعات خط میخی افراد بسیاری تلاش کرده اند که از میان آنها می توان به پیترو دلاواله ایتالیایی، شاردن فرانسوی، کارس تنس نی‌بور دانمارکی، کنت کای لوس، مون ‌تر دانمارکی، گروت فند آلمانی، سرهانری راولینسن انگلیسی و الیاردا و ابت تاا اشاره کرد، تا جاییکه بر اثر کوشش این پژوهندگان ما امروزه از هر جهت به زبان و خط رایج زمان هخامنشیان آگاهیم.

نخستین خطی که در ایران زمین با آن یکی از زبانهای ایران باستان نوشته شده، خط میخی هخامنشی است، تا جاییکه آنچه از آثار کتبی زبان روزگار هخامنشیان که به صورت فارسی نامیده می‌شود و به ما رسیده، با همین خط نوشته شده است.
بسیاری از تحقیقات نشان می دهد، آثار میخی که در دست داریم، همه از زمان هخامنشیان است. بنا به نظر برخیها نخستین خط میخی هخامنشی به دست آمده متعلق به کورش کبیر است که در دشت مرغاب به جای مانده و در آن تنها یک جمله“من هستم کوروش شاه هخامنشی” نوشته شده است. عده ای نیز معتقدند خط میخی هخامنشی به احتمال زیاد توسط داریوش بزرگ ایجاد شده است.

برخی دیگر نیز معتقدند کتیبه دشت مرغاب به همراه پیکر بالدار و تاج بر سر واقع در دشت مرغاب متعلق به کوروش کوچک برادر اردشیر دوم است که به امید رسیدن به تاج و تخت با برادر خود جنگید و در کونخ در دوازده مایلی بابل شکست خورد و کشته شد. (البته طبق نظر بعضی دیگر بسیار بعید به نظر می رسد که برای او در دشت مرغاب پیکری تراشیده و به او لقب شاهی دهند.)

کتیبه های خط میخی، حاوی اطلاعات ارزشمند تاریخی
طبق نظر برخی، نمونه های خط میخی پارسی باستان در کتیبه های پادشاهان هخامنشی در عرض سیصد سال از زمان سلطنت آریا من؛ نوه هخامنش تا زمان داریوش سوم به کار برده می‌شده است، (از حدود 600 تا 330 پیش از میلاد)، ضمن اینکه پس از انقراض سلسله هخامنشی در اثر غلبه و استیلای اسکندر مقدونی، خط پارسی باستان نیز متروک شد.

کتیبه های خط میخی پارسی بر لوحه های زرین، سیمین، سنگی و گلی و در کمر کوهها و روی ظروف سنگی به نام آریامن، ارشام، کورش کبیر، داریوش کبیر، خشایار، اردشیر اول، داریوش دوم، اردشیر دوم و اردشیر سوم پیدا شده، ضمن اینکه محل پیدا شدن این کتیبه ها در ایران، ترکیه و مصر بوده و در موزه های ایران، لندن، پاریس، برلین و لینگراد موجود است.
از این کتیبه ها موضوعات قابل توجهی از جمله موضوعاتی راجع به وقایع تاریخی، فتوحات جنگی و احداث کاخهای سلطنتی، نام کشورهایی که دولت مربوطه را تشکیل می‌دادند و نیز سجایای اخلاقی حاکمان هخامنشی به دست آمده که این امر بر اهمیت کتیبه های یادشده می‌افزاید.

خلا آموزش خط میخی به صورت منسجم در کشور
در این میان با توجه به اهمیت خط میخی در آشنا کردن علاقمندان با بسیاری از واقعیات تاریخی انتظار می‌رفت کلاسهای مختلفی در زمینه آموزش این خط برای عموم در کشور تشکیل شده باشد اما این گونه نیست.
البته ممکن است در این زمینه تلاشهایی صورت گرفته باشد اما به نظر می‌رسد این تلاشها منسجم نبوده و نتوانسته به نیاز علاقمندان به صورت کامل پاسخ دهد.

آموزش خط میخی به صورت منسجم برای اولین بار در کرج
در چنین شرایطی موزه مردم شناسی و اسناد و نسخ خطی کرج با توجه به اهمیت آموزش عمومی خط یادشده، برای اولین بار اقدام به برگزاری کلاس منسجم در این زمینه برای عموم کرده است.

مدیر موزه مردم شناسی و اسناد و نسخ خطی کرج در خصوص دوره های آموزشی یادشده به خبرنگار مهر در کرج گفت: این آموزش بر اساس روش ابداع شده توسط استاد محمدرضا صفری صورت می‌گیرد و طی آن شرکت کنندگان با طریقه خواندن و نوشتن خط میخی آشنا می‌شوند.
عباس فتاحیان ادامه داد: این دوره 10 جلسه است و در پایان آن به شرکت کنندگان گواهینامه پایان دوره تعلق می گیرد.
بنیانگذار اولین موزه تاریخی کرج بیان کرد: پیش از این خط میخی تنها به صورت آکادمیک و گاهی به صورت غیرمنسجم یا نیمه منسجم تدریس می‌شد اما با برگزاری دوره یادشده از سوی موزه مردم شناسی کرج این امکان فراهم شده که افراد مختلف از هر گروه سنی حتی بدون آموزش آکادمیک بتوانند با خط میخی آشنا شوند.
فتاحیان عنوان کرد: علاقمندان به شرکت در این دوره باید در اسرع وقت از ساعت هشت صبح تا هشت شب به موزه مردم شناسی و اسناد و نسخ خطی کرج واقع در تالار شهیدان نژادفلاح مراجعه و ثبت نام کنند.
وی خاطرنشان کرد: هزینه شرکت در دوره های آموزش خط میخی 33 هزار تومان است.
استاد این دوره آموزشی نیز در خصوص علت حضور خود در این کلاسها بیان کرد: در درجه اول به خاطر عشق و علاقه به آموزش خط میخی اقدام کرده ام، ضمن اینکه گذشته از این امر، آموزش یادشده یک ضرورت است.
محمدرضا صفری در این زمینه ادامه داد: ایران تمدن سرشار و به تناسب آن قابلیتهای گردشگری زیادی دارد که اگر بتوانیم آموزشهایی از قبیل آموزش خط میخی را به صورت منسجم داشته باشیم، در شناساندن بخش قابل توجهی از فرهنگ گذشته این سرزمین به گردشگران گامهای موثری برداشته‌ایم.
وی عنوان کرد: خط میخی در چند کتیبه مهم تاریخی و معروف در کشور به کار رفته است، ضمن اینکه این کتیبه ها به دلیل اهمیت خود همواره گردشگران داخلی و خارجی فراوانی را به خود جذب می‌کنند.
این استاد آموزش خط میخی افزود: اگر راهنمایان گردشگری با خط میخی آشنایی کافی داشته باشند، می‌توانند بیش از پیش و در سطح کیفی بالاتری، گردشگران داخلی و خارجی را با موارد نوشته شده در کتیبه های یادشده آشنا کنند و از این طریق در ارتقای کمی و کیفی آشنایی عموم با فرهنگ ایران باستان نقش موثری داشته باشند.

آموزش خط میخی در کرج؛ آسان و همه فهم 
صفری در خصوص روش تدریس خود خاطرنشان کرد: در این روش تدریس سعی شده آموزش خط میخی به راحت ترین شکل ممکن باشد تا هنرآموزان بتوانند در همان جلسات اول تا حد زیادی با این خط آشنا شوند و پیشرفت کنند.
وی ادامه داد: در روش تدریس خود کمی از روش مرحوم باغچه بان ایده گرفته و تا حد ممکن تلاش کرده ام آموزش یادشده ساده و همه فهم باشد.
استاد آموزش خط میخی موزه اسناد و نسخ خطی کرج افزود: عدم وجود محدودیت سنی و هزینه مناسب دوره آموزشی یادشده از مزیتهای آن است.
صفری یادآور شد: افراد بسیاری در کشور علاقمند به یادگیری خط میخی هستند که امیدواریم با برگزاری منسجم دوره های آموزشی در این زمینه در مناطق مختلف، این نیاز فرهنگی تامین شود.
وی خاطرنشان کرد: رمزگشایی خط میخی هخامنشی و اهمیت آن در شرق شناسی برای همه کسانی که به نوعی در زمینه تاریخ و شرق شناسی فعالیت می‌کنند، آشکار است که این امر اهمیت آموزش خط یادشده را بیش از پیش محسوس می‌کند.

منبع: mehrnews.com